“En van waar ben je dan juist?” “Merksplas, bij Turnhout.” Zijn ogen tasten zijn hersens af, op zoek naar informatie. “Merksplas, dat ken ik niet echt. Behalve dan dat er een gevangenis is.” Ik lach een beetje zuur. Als mijn dorpje in het nieuws komt, dan ofwel over de zoveelste staking in de gevangenis, ofwel omdat er problemen zijn in het “illegalencentrum”. De topattracties van Merksplas.
In dat centrum heb ik op een blauwe maandag nog een vakantiejob gehad. Keukendienst. Fabrieksbrood op de vervaldatum controleren, de boterhammen in pakketjes van 2 op dienbladen leggen en met grote ijslepels confituur en boter uit 5 liter-emmers scheppen en in glazen kommetjes doen. Voedselpakketten maken voor de bewoners die niet in de refter mochten/konden komen en voor de bewakers met nachtdienst. Boterhammen met prefab-plakjes kaas, bewakers krijgen een extra stuk fruit. ’s Middags controleren dat elke bewoner zich houdt aan de 2 boterhammen per persoon en nadien de refter opkuisen. Ik heb het geen dag graag gedaan. Er wrong iets, al kon ik het toen nog niet benoemen.
Ik herinner me vooral het intakegesprek met de poetsverantwoordelijke. Nadat ze al mijn taken op een briefje had geschreven (“kuisen” met 2 s-en), gaf ze me nog wat goede raad mee: praat niet met de bewoners. De bewoners in Merksplas (uitsluitend mannen) zijn uitgeprocedeerd. Dat wil zeggen dat ze allemaal terug moeten. Er is geen beroep meer mogelijk, dit is het eindstation. En mensen in die situatie zullen alles doen om toch te kunnen blijven. Geloof hen niet als ze zeggen dat ze verliefd op je zijn. Neem geen bloemen aan. Ze willen alleen maar blijven en jouw hart zal gebroken worden. In haar stem klonk ervaring.
Ik geloof nog steeds dat ze het goed bedoelde, en ik geloof ook dat mensen bereid zijn kleine en grote leugens te vertellen uit zelfbehoud. Ik heb geluisterd naar haar advies. Ik praatte niet met de bewoners, ik vermeed oogcontact, ik wist van geen enkele bewoner de naam. Ik reageerde niet op “bonjour” of “bedankt”. Ik gaf hen eten en ik ruimde op, als een boerin die haar koeien verzorgt. Koeien geven geen bloemen, koeien kunnen mijn hart niet breken. Wat ik toen niet kon benoemen, heet vandaag ontmenselijking. Uit zelfbehoud. Het wringt nog steeds.
Comments